Rối loạn thần kinh ngày nay trở thành nguyên nhân hàng đầu của bệnh tật, khuyết tật trên toàn cầu

Các rối loạn thần kinh như đột quỵ, bệnh Alzheimer và các tình trạng thần kinh khác hiện đang trở thành nguyên nhân hàng đầu của sự suy yếu sức khỏe và tàn tật trên toàn cầu, ảnh hưởng đến gần một nửa dân số thế giới, theo một nghiên cứu toàn diện mới.

Năm 2021, các tình trạng thần kinh đã gây ra 443 triệu năm sống khỏe mạnh bị mất do bệnh tật, tàn tật và tử vong sớm – một đo lường được gọi là năm sống điều chỉnh theo khả năng (DALY) – khiến chúng trở thành nguyên nhân hàng đầu gây gánh nặng bệnh tật toàn cầu, vượt qua các bệnh tim mạch.

Theo báo cáo, khoảng 3,4 tỷ người – chiếm 43% dân số toàn cầu – đã mắc bệnh thần kinh vào năm 2021.

“Với tư cách là nguyên nhân hàng đầu của gánh nặng bệnh tật tổng thể, và với số ca bệnh tăng 59% trên toàn thế giới kể từ năm 1990, các tình trạng hệ thần kinh phải được giải quyết thông qua các chiến lược phòng ngừa, điều trị, phục hồi và chăm sóc dài hạn hiệu quả, hợp lý văn hóa và có khả năng chi trả,” tác giả chính Jaimie Steinmetz, Tiến sĩ, từ Viện Thống kê và Đánh giá Sức khỏe (IHME), Đại học Washington, Seattle, đã nói trong một thông cáo xuất bản.

Các kết quả, từ Nghiên cứu Gánh nặng Bệnh tật, Chấn thương và Yếu tố Rủi ro Toàn cầu (GBD) 2021, “có vai trò quan trọng trong dịch vụ y tế và chính sách y tế và là bằng chứng cho thấy sự suy yếu khỏe mạnh thần kinh toàn cầu đã không được công nhận và đang tăng lên và phân bố không đồng đều về địa lý và kinh tế xã hội,” các tác giả lưu ý.

Nghiên cứu được công bố trực tuyến vào ngày 14 tháng 3 năm 2024, trên tạp chí Lancet Neurology.

Top 10 Các nguyên nhân hàng đầu gây suy yếu sức khỏe thần kinh năm 2021 bao gồm đột quỵ, bệnh não bộ ở người mới sinh, chứng đau đầu cường điệu, bệnh Alzheimer và các bệnh khác liên quan đến suy giảm trí tuệ, bệnh thần kinh do quá trình xơ tiểu đường, viêm màng não, chứng co giật, biến chứng thần kinh do chuyển dạ sớm, rối loạn mạch cảm giác tự kỷ và ung thư hệ thần kinh.

Hậu quả thần kinh do COVID-19 xếp thứ 20 trong số 37 tình trạng đặc biệt được đánh giá.

Năm 2021, có hơn 23 triệu trường hợp toàn cầu mắc COVID-19 gây ra triệu chứng nhớ trí lâu dài hoặc hội chứng Guillain-Barre, chiếm 57% tổng số ca bệnh thần kinh nhiễm trùng và góp phần vào 2,48 triệu năm sống khỏe mạnh bị mất, theo kết quả nghiên cứu.

Những rối loạn thần kinh phổ biến nhất là chứng đau đầu theo kiểu căng thẳng (khoảng 2 tỷ trường hợp) và chứng đau đầu cường điệu (khoảng 1,1 tỷ trường hợp), trong khi bệnh thần kinh do quá trình xơ tiểu đường là loại tăng trưởng nhanh nhất trong số tất cả các tình trạng thần kinh.

“Số người mắc bệnh thần kinh do quá trình xơ tiểu đường đã tăng hơn ba lần trên toàn thế giới kể từ năm 1990, lên con số 206 triệu vào năm 2021. Điều này phù hợp với việc gia tăng tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường trên toàn cầu,” tác giả chính khác Liane Ong, Tiến sĩ, từ IHME, nói trong thông cáo xuất bản.

Dữ liệu cho thấy sự chênh lệch rõ ràng về gánh nặng của các tình trạng thần kinh giữa các vùng trên thế giới và mức độ thu nhập quốc gia, với hơn 80% số người tử vong và suy yếu sức khỏe thần kinh xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình.

Khu vực có gánh nặng cao nhất của các tình trạng thần kinh là Trung tâm và Tây Phi cực, trong khi Châu Á – Thái Bình Dương và Châu Úc và New Zealand có gánh nặng thấp nhất.

“Thiệt hại sức khỏe thần kinh tác động không công bằng đến nhiều quốc gia nghèo hơn một phần do sự phổ biến cao hơn của các tình trạng ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là các biến chứng liên quan đến sinh và nhiễm trùng,” Tác giả chính khác Tarun Dua, Tiến sĩ, thuộc đơn vị sức khỏe não của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nhận xét trong thông cáo xuất bản.

“Việc nâng cao khả năng sống của trẻ sơ sinh đã dẫn tới gia tăng tình trạng tàn tật lâu dài, trong khi việc truy cập hạn chế vào dịch vụ điều trị và phục hồi đang góp phần vào tỷ lệ tử vong cao hơn ở những nước này,” Dua cho biết.

Ưu tiên Phòng ngừa Phân tích cũng cung cấp ước tính về tỷ lệ các trạng thái thần kinh có thể được ngăn ngừa bằng việc loại bỏ các yếu tố nguy cơ đã biết đến về đột quỵ, chứng mất trí không điển hình, bệnh xơ đa cấu tử cung, bệnh Parkinson, viêm não, viêm màng não và tàn tật trí tuệ.

Nó cho thấy việc điều chỉnh 18 yếu tố nguy cơ trong suốt cuộc đời người – đặc biệt là huyết áp tâm thu cao – có thể ngăn ngừa 84% DALY toàn cầu do đột quỵ. Kiểm soát tiếp xúc chì có thể giảm 63% trường hợp tàn tật trí tuệ và việc hạ nồng độ glucose máu nhịp đập cao xuống mức bình thường có thể cắt giảm chứng mất trí khoảng 15%.

“Vì nhiều rối loạn thần kinh không có phương pháp chữa trị, và khả năng tiếp cận chăm sóc y tế thường bị hạn chế, hiểu rõ các yếu tố nguy cơ có thể điều chỉnh và gánh nặng tình trạng thần kinh có thể tránh được là rất quan trọng để giúp khống chế cuộc khủng hoảng sức khỏe toàn cầu này,” tác giả chính khác Katrin Seeher, Tiến sĩ, chuyên gia sức khỏe tâm thần thuộc đơn vị sức khỏe não của WHO, nói trong thông cáo xuất bản.

Cần lưu ý rằng các tình trạng hệ thần kinh bao gồm các bệnh truyền nhiễm và lây truyền qua vectơ cũng như các bệnh tật không truyền nhiễm và chấn thương, Steinmetz nói, “đòi hỏi các chiến lược khác nhau trong phòng ngừa và điều trị suốt đời.”

“Chúng tôi hy vọng những kết quả của chúng tôi có thể giúp cho các nhà quyết định chính sách hiểu rõ hơn về tác động của các tình trạng thần kinh lên cả người lớn và trẻ em để đưa ra các biện pháp can thiệp có mục tiêu cụ thể hơn ở từng quốc gia, cũng như hướng dẫn cho các nỗ lực nhận thức và bảo vệ đang diễn ra trên toàn thế giới,” Steinmetz nhấn mạnh.

Trong một bài bình luận đi kèm, Wolfgang Grisold, Chủ tịch Liên đoàn Thế giới về Thần kinh, Luân Đôn, Vương quốc Anh, nhấn mạnh rằng nghiên cứu này xây dựng trên những kết quả trước đó và mở rộng số lượng tình trạng thần kinh được nghi

Ở đây, nghiên cứu cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc phòng ngừa trong giảm tỷ lệ mắc các rối loạn thần kinh. Điều chỉnh các yếu tố nguy cơ như huyết áp cao, tiếp xúc chì, và nồng độ glucose máu có thể giúp ngăn ngừa nhiều trạng thái thần kinh. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các nước có thu nhập thấp và trung bình, nơi gánh nặng của các tổn thương và tàn tật thần kinh cao hơn.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc khắc phục các rối loạn thần kinh cũng đòi hỏi các chiến lược và phương pháp điều trị dài hạn. Hiểu rõ về các yếu tố nguy cơ và gánh nặng của các trạng thái thần kinh cũng quan trọng để đưa ra các biện pháp can thiệp hiệu quả.

Nhìn chung, nghiên cứu này nhấn mạnh rằng các rối loạn thần kinh ngày nay đang trở thành một vấn đề sức khỏe toàn cầu, ảnh hưởng đến một phần lớn dân số thế giới. Để giảm tỷ lệ mắc và gánh nặng của các rối loạn thần kinh, cần có các chiến lược phòng ngừa, điều trị, phục hồi và chăm sóc hiệu quả, đồng thời tăng cường khả năng tiếp cận chăm sóc y tế và nâng cao nhận thức về vấn đề này trên toàn thế giới.